Już jakiś czas temu pisałem o tym, jak sądowe ustalenie płci wpływa na zmianę imienia. Cały wpis jest dostępny tutaj, natomiast wniosek z niego płynący jest dość prosty. Imię jest zasadniczo związane z płcią prawną (metrykalną). Dlatego też, w całym procesie uzgodnienia płci, imię zmienia się dopiero po uzyskaniu prawomocnego wyroku sądowego ustalającego płeć. Wcześniejsza zmiana imienia z męskiego na żeńskie lub odwrotnie jest w świetle orzecznictwa sądowego niemożliwa. Jest od tego jednak pewien wyjątek, dotyczący zmiany na imię neutralne płciowo. O tym właśnie będzie dzisiejszy wpis.
Jakie są przesłanki do zmiany imienia na neutralne płciowo?
Na początek przyjrzyjmy się dwóm przepisom, które mają zasadnicze znaczenie dla postępowania o zmianę imienia. W tym oczywiście na imię neutralne płciowo. Pierwszy z nich to art. 4 ust. 1 ustawy o zmianie imienia i nazwiska z dnia 17 października 2008 roku. Zgodnie z tym przepisem, zmiany imienia lub nazwiska można dokonać wyłącznie z ważnych powodów, w szczególności gdy dotyczą zmiany:
- 1. imienia lub nazwiska ośmieszającego albo nielicującego z godnością człowieka;
- 2. na imię lub nazwisko używane;
- 3. na imię lub nazwisko, które zostało bezprawnie zmienione;
- 4. na imię lub nazwisko noszone zgodnie z przepisami prawa państwa, którego obywatelstwo również się posiada.
Czym są ważne powody?
Przepis informuje nas, że przesłanką do zmiany imienia są jedynie ważne powody. Przykłady takowych ważnych powodów są wymienione w wyliczeniu zawartym w punktach od 1 do 4. Jest to jednak wyliczenie przykładowe, więc mogą być i inne ważne powody. Przepis ten ma w gruncie rzeczy charakter bardzo ocenny. W konsekwencji to od uzasadnienia wniosku o zmianę imienia i uznania konkretnego urzędnika rozpoznającego wniosek będzie zależał wynik sprawy.
Czy transpłciowość jest ważnym powodem do zmiany imienia lub nazwiska?
Zdaniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi, nie. W sprawie rozpoznawanej przez ten Sąd, transpłciowa kobieta domagała się zmiany imienia z męskiego na żeńskie. Wnioskodawczyni przedłożyła zaświadczenie lekarskie o zdiagnozowanej transpłciowości, nie posiadała natomiast prawomocnego wyroku ustalającego płeć. Kierownik USC odmówił więc zmiany imienia a jego decyzję podtrzymał organ odwoławczy, tj. właściwy wojewoda. Rozstrzygnięcie to zostało zaskarżone do sądu administracyjnego, który uznał, że:
„…w świetle aktualnie obowiązujących przepisów, zmiana imion z męskich na żeńskie, jak również nazwiska w formie wskazującej, że dana osoba jest płci żeńskiej, nie może nastąpić bez wcześniejszego uzyskania orzeczenia sądowego w przedmiocie zmiany płci. Na gruncie stosunków urzędowych, w zorganizowanym społeczeństwie uwzględnienie żądania wyrażenia zgody na zmianę męskiego imienia urzędowego na żeńskie w sytuacji, gdy imię męskie w akcie urodzenia skarżącego, którego zmiany żąda, identyfikuje jego płeć, a nie została dokonana w trybie art. 24 Prawa o aktach stanu cywilnego w oparciu o prawomocne orzeczenie sądu wzmianka w akcie urodzenia o zmianie płci na żeńską, prowadziłoby do wewnętrznej sprzeczności w treści aktu urodzenia skarżącego.” Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego siedzibą w Łodzi z dnia 15 lutego 2017 r. III SA/Łd 745/16.
Sąd wykluczył więc zmianę imienia z męskiego na żeńskie lub odwrotnie. W mojej ocenie nie wyklucza to jednak zmiany imienia na neutralne płciowo, ponieważ jest to zupełnie inna sytuacja. Imię neutralne płciowo przynależy po prostu do obu płci jednocześnie. Nigdy więc nie dojdzie do sprzeczności w akcie urodzenia, na którą wskazywał WSA w Łodzi.
Jaka regulacja łączy imię z płcią metrykalną?
Jest to przepis art. 59 ust. 3 i 4 ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego z 28 listopada 2014 roku. Dotyczy on wyboru imienia dla dziecka, ale ma odpowiednie zastosowanie do postępowań o zmianę imienia już noszonego. Treść powołanych ustępów jest następująca:
- 3. Niezależnie od obywatelstwa i narodowości rodziców dziecka wybrane imię lub imiona mogą być imionami obcymi. Można wybrać imię, które nie wskazuje na płeć dziecka, ale w powszechnym znaczeniu jest przypisane do danej płci.
- 4. Kierownik urzędu stanu cywilnego odmawia przyjęcia oświadczenia o wyborze imienia lub imion dziecka, jeżeli wybrane imię lub imiona są w formie zdrobniałej lub mają charakter ośmieszający lub nieprzyzwoity lub nie wskazują na płeć dziecka, kierując się powszechnym znaczeniem imienia, i wybiera dziecku imię z urzędu, w formie decyzji administracyjnej podlegającej natychmiastowemu wykonaniu, z adnotacją zamieszczoną w akcie urodzenia o wyborze imienia z urzędu.
Gdzie w tym wszystkim są imiona neutralne płciowo?
Możliwość zmiany imienia na neutralne płciowo pojawiła się w praktyce dzięki dopuszczeniu na szeroką skalę imion obcych. O ile bowiem imiona polskie są co do zasady jednolicie męskie lub żeńskie, to imiona obcojęzyczne mogą być też neutralne płciowo lub na tyle w Polsce nieznane, że nie będzie w praktyce wiadomo, do jakiej płci przynależą (Kazumi, Olumide). Przykładowo tutaj opisano historię zmiany imion Kamil Cyprian na imię Emiele. Warto przy okazji zaznaczyć, że jak najbardziej można zmienić dwa imiona na jedno lub odwrotnie. Ta sama zasada dotyczy nazwisk.
Wypada w tym miejscu podkreślić, że zgodnie z powołanym wyżej przepisem, imię obce nie musi wskazywać na płeć, ale w powszechnym znaczeniu musi być przypisane do danej płci. Jest to o tyle problematyczne, że wiele imion obcych nie ma w Polsce żadnego powszechnego znaczenia, bo nie są powszechnie znane. Z kolei wiele innych imion obcych, jest powszechnie przypisanych zarówno do płci żeńskiej jak i męskiej, co jest w praktyce pomocne osobom trans. Z moich doświadczeń zawodowych wynika, że sporą popularnością cieszy się imię Alex, które może być równie dobrze męskie jak i żeńskie.
Jak zmienić imię na neutralne płciowo?
Należy skierować wniosek do wybranego przez siebie Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego. Zgodnie z ustawą może być to dowolny Kierownik USC, dlatego warto wybrać urząd, który ma możliwie liberalną praktykę w tym zakresie. Gwarancji to żadnej nie daje, bo decyzja ma charakter uznaniowy i zapada zawsze po rozpoznaniu okoliczności konkretnej sprawy. Niewątpliwie jednak zwiększa szanse. A trzeba podkreślić, że szansa jest tylko jedna. W przypadku decyzji odmownej, tego samego wniosku nie można skierować już gdzie indziej. Pozostaje próbować z innym imieniem. Ewentualnie korzystać ze ścieżki odwoławczej, ale to już droga trudna i czasochłonna.
Wniosek należy uzasadnić, wykazując, że zachodzą ważne powody o których mowa w przepisach. Jest to już kwestia indywidualna i zależna od okoliczności danej sprawy. Moim jednak zdaniem, posługiwanie się wnioskowanym imieniem na codzień, wynikające z transpłciowości lub dysforii płciowej, może stanowić ważny powód do zmiany imienia. Tyle, że nie na imię płci przeciwnej, o czym należy pamiętać, ale na imię tej samej płci, które ma wydźwięk neutralny. Przykładowo, transmężczyzna (metrykalnie nadal kobieta) imieniem Janina, mógłby domagać się zmiany imienia na imię Alex, ponieważ jest to imię (również) żeńskie. Zmiana nie powoduje więc sprzeczności pomiędzy płcią prawną a noszonym imieniem.
Komu może pomóc zmiana imienia na neutralne płciowo?
Przede wszystkim osobom trans, które nie chcą lub nie mogą przejść przed proces o ustalenie płci. Zmiana imienia jest w tym przypadku właściwe jedynym udogodnieniem, które na gruncie prawnym można zaproponować. Dla części osób trans jest to natomiast swego rodzaju etap przejściowy, który podejmują jeszcze przed procesem sądowym. Dotyczy to również transpłciowych dzieci. W ich przypadku są bowiem pewne kontrowersje co do dopuszczalności sądowego ustalenia płci. Rodzice mogą więc ułatwić dziecku życie poprzez zmianę imienia, czego przykładem jest też poniekąd sprawa opisana tutaj. Zmiana imienia jest przy tym relatywnie tania i szybka, o ile oczywiście przebiegnie gładko. Choć nie prowadzi do zmiany oznaczenia płci, to jednak w codziennym funkcjonowaniu stanowi bardzo duże udogodnienie, gdyż to imię zwykle wybija się we wszystkich oficjalnych sytuacjach na pierwszy plan.
Świetny artykuł! 😀 Od jakiegoś czasu zastanawiam mnie jednak sprawa, co jeśli osoba w jednym momencie chce zmienić imię oraz nazwisko i przez imię nie zostanie ta decyzja potwierdzona bo ktoś stwierdzi, że się nie nadaje. Czy istnieje wtedy możliwość o ubieganie się w najgorszym wypadku tylko o zmianę na wskazane wtedy nazwisko ? (które przyjmijmy, że się by nadawało i istniałaby szansa na zmianę)
Cieszę się, że się podoba. 🙂 Zmiana imienia i zmiana nazwiska to formalnie rzecz ujmując dwie osobne kwestie. Jeżeli więc wniosek obejmuje zmianę imienia oraz nazwiska, a jest zasadny tylko co do nazwiska, to moim zdaniem Kierownik USC powinien wydać decyzję częściowo pozytywną (co do nazwiska) a w pozostałej części negatywną (co do imienia).
Bardzo ważne informacje, dziękuję! Czy ma pan jakieś pojęcie jak mogłoby być z imieniem Robin dla osoby afab? Jest to imię które może być zarówno żeńskie i męskie ale jak patrzę w internecie raczej jest to traktowane w Polsce jako zdrobnienie imienia Robert… czy zaznaczenie że jest to imię zagraniczne pomoże? Czy mogę gdzieś się o tym więcej dowiedzieć?
Imię Robin funkcjonuje również jako imię żeńskie, więc jest imieniem neutralnym płciowo. Moim zdaniem można więc z takim wnioskiem wystąpić. Czy się koniec końców uda to już zależy od jakości uzasadnienia tego wniosku i oceny konkretnego kierownika USC.
Dzień dobry.
Mieszkam z synem w Wielkiej Brytanii. Syn jest osobą transpłciową i chciałby zmienić imię na bardziej neutralne. Czy można taki proces z przeprowadzić za pomocą polskiego konsulatu czy wymagany jest urząd cywilny? Jeśli tylko UC wchodzi w grę to czy można taki wniosek wysłać pocztą czy konieczna jest wizyta osobista?
Dzień dobry, wniosek zawsze trafia do kierownika USC, natomiast osoby zamieszkałe poza granicami RP mogą złożyć wniosek za pośrednictwem konsula, wskazując kierownika USC, któremu wniosek ma zostać przekazany (wspominam o tym tutaj). W Państwa przypadku wskazana będzie wizyta w konsulacie, ponieważ przy wniosku składanym w imieniu dziecka zarówno osoba małoletnia jak i opiekunowie muszą wyrazić zgodę na zmianę imienia ustnie do protokołu, co można zrobić przed konsulem (ew. pisemnie u notariusza).
Orientuje sie Pan może lub ma Pan jakies przypuszczenia czy uznane byłoby imię Kaj dla osoby afab? Imię Kai jest według większości stron neutralne płciowo, jednak trochę spolszczyłem to imię zmieniając i na j i brzmi teraz jak skrót od Kajetan ;//… Myśli Pan, że wytłumaczenie, że to tylko spolszczona wersja zagranicznego imienia pomoże?
Byłbym raczej sceptyczny. Zgodnie z danymi udostępnionymi w rejestrze PESEL, imię Kaj występuje wyłącznie jako męskie (około 300 wystąpień). Z kolei imię Kai występuje zdecydowanie częściej jako męskie (ponad 700 wystąpień), ale jest również notowane jako imię żeńskie (12 wystąpień). W Wikipedii można znaleźć informację, że w Estonii imię to występuje jako żeńskie. Doszukałem się też opinii Rady Języka Polskiego, która stwierdza kategorycznie, że jest to imię wyłącznie męskie. Moim zdaniem szanse na pozytywną decyzję w obu przypadkach są zatem niewielkie, choć oczywiście zależy to końcowo od uznania kierownika USC, który rozpozna wniosek.
PS: W 2023 roku uzyskałem dla klienta afab zmianę imienia na Kai, więc jednak da się to zrobić. 😀 To zresztą potwierdza, że praktyka w tym zakresie jest dość dynamiczna.
Czy wie pan jak prawnie jest uregulowana zmiana imienia na neutralne, zagraniczne (Leslie)? Na różnych forach prawnych czytam, że jest to możliwe tylko jeśli ma się drugie obywatelstwo, albo imię zostanie spolszczone. Od biedy będę zadowolone zmianą na „Lesli” bez „e” na końcu, jednak zdecydowanie wolałobym mieć na dokumentach moje pełne, prawidłowo zapisane imię (używam go od 3 lat cały czas w tej samej formie)
Kwestia obywatelstwa nie ma znaczenia, imię może być obce co wyraźnie wynika z przywołanego w tekście przepisu ustawy. Chcąc ubiegać się o zmianę imienia na Leslie należałoby wykazać, że jest ono imieniem żeńskim/męskim w zależności od płci metrykalnej wnioskodawcy.
Bardzo się cieszę że znalazłem ten artykuł, był on bardzo pomocny. Ma Pan może opinie czy zmiana afab na imie „Sam” czy „Max” miała by większe szanse powodzenia? Sam może być od Samanty, ale jest też w Polskim języku poprostu też słowem, co zakładam że mogło by być przeszkodą.
Max ma szanse powodzenia, sam zresztą takie postępowanie z sukcesem przeprowadziłem, choć oczywiście wymaga to dobrego uzasadnienia. Imienia Sam nie analizowałem pod tym kątem, ale myślę, że przy umiejętnym poprowadzeniu sprawy można spróbować.
Obiecałam mojemu dziecku, że w szkole średniej napiszę prośbę do nauczyciela o posługiwaniu się nowym imieniem i zmianą końcówki w nazwisku ale kompletnie nie wiem jak to napisać i od czego zacząć. Problem może być w tym, że w domu ciągle jest Martyną chociaż staram się akceptować i zrozumieć. Nie rozumiem jednak tego że, imię to „nowe” wybrane przez moje dziecko brzmiało Natan lub Nathan, do którego zaczynałam się przyzwyczajać. Po jakimś czasie okazuje się, że nie jest neutralne płciowo i usłyszałam Eden?! Przecież może mi się nie podobać imię a nie jego zmiana? Proszę o podpowiedzi neutralnych imion. Ja kiedyś mówiłam Martin, Mania lub Maniek i Natan też mi się podobało ale nie Eden 🙁 Dziwi mnie też, że my rodzice „musimy” akceptować wybór dziecka/osoby a USC już nie 😉
Imiona neutralne z którymi miałem do czynienia to np. Alex, Max, Sam, Kai, Aspen, ale oczywiście takich imion jest o wiele więcej. Na pozostałe tematy się nie wypowiadam, bo są poza moimi kompetencjami, ale może Panią zainteresuje wsparcie oferowane przez Stowarzyszenie „My, rodzice” – http://myrodzice.org/dla-rodzicow/
Dziękuje za przydatne informacje. Lecz mam pytanie co jeśli jestem mężczyzną a chciałbym zmienić swoje imię zmienić na Angielskie Luci, tylko jest pewien dylemat ponieważ jest to skrót od imienia żeńskiego, lecz występują też imiona męskie, które używają tej samej skróconej wersji. Czy dało by radę zmienić swoje imię na właśnie Luci bez wprowadzania zmiany dotyczącej płci?
Wszystko zależy od uzasadnienia i tego, czy da się przekonująco uargumentować, że wnioskowane imię po pierwsze jest imieniem i po drugie, że jest zgodne z płcią metrykalną. Nie mialem dotąd w praktyce do czynienia z imieniem Luci, sprawa wymagałaby analizy. W razie potrzeby proszę o kontakt mailowy.
Bardzo się cieszę, ze znalazłam ten artykuł. Wbrew pozorom, nie było łatwo przeszukać internetu w sprawie imion obcych. I tu pojawia mi się pytanie, na które nie znalazłam nigdzie odpowiedzi.
Od 20 lat używam imienia Veronica ( mieszkałam we Włoszech, wiec to było nawet uzasadnione). Chce teraz oficjalnie zmienic imie ( z żenskiego na żenskie). Pytanie jest takie: czy mogę w Polsce zmienic imie na imię pisane, zgodnie z pisownią obcą jeśli w języku polskim istnieje jego wariant polski Weronika?
Tak, imię może być imieniem obcym niezależnie od polskich odpowiedników tego imienia.
Wspaniale! dziekuję bardzo!
Czy mogę zmienić imię na elian jako biologiczna kobieta jeśli tym imieniem posługuje się od dłuższego czasu i przestawiam się nim?
Uwzględnienie wniosku o zmianę imienia każdorazowo zależy od swobodnej oceny urzędnika rozpoznającego ten wniosek. Jednak przy dobrej argumentacji i dobrych dowodach wniosek o zmianę imienia na Elian miałby zapewne szanse powodzenia.
Dzień dobry,
Czy wraz ze zmianą imienia na neutralne płciowo, można zmienić także nazwisko na neutralne? Tj. Nazwisko, które w języku polskim odmienia się względem płci (Kowalski-Kowalska etc) zmienić na nazwisko neutralne, którego nie można odmienić (np. Nowak)?
Można złożyć jeden wniosek o zmianę imienia (imion) oraz nazwiska, przy czym oba wnioski trzeba przekonująco uzasadnić i poprzeć dowodami.
Wielkie dzieki za ten artykul! Nie wiem czy dostane na to odpowiedz, ale skladam podanie o zmiane imienia z zagranicy. Nie znam wielu Polakow i nie mam bliskiego kontaktu z rodzina w Polsce, wiec o oswiadczenie dowodzace tego, ze tym imieniem posluguje sie na codzien moge poprosic tylko osoby, innych narodowosci. W szablonach takich oswiadczen widze, ze zazwyczaj zawieraja one PESEL i numer kontaktowy – jak to wyglada, jesli osoba skladajaca oswiadczenie jest spoza Polski? Czy moge poprosic ja o number paszportu, i czy powinno sie napisac tekst po angielsku i uzyc przysieglego tlumacza zeby go przelozyc na jezyk polski, czy osoba moze po prostu podpisac sie pod takim oswiadczeniem napisanym po polsku?… Z gory dziekuje!
Praktyka składania tego rodzaju pisemnych oświadczeń jest dość specyficzna dla spraw o zmianę imienia i każdy urzędnik może nieco inaczej podchodzić do formalizmów związanych ze złożonym oświadczeniem. Nie widzę przeciwskazań do tego, żeby takie oświadczenie napisał obcokrajowiec – w braku numeru pesel można wskazać inne dane identyfikujące np. numer paszportu, datę urodzenia itp. Oświadczenie może być sporządzone w języku obcym a następnie przetłumaczone przez tłumacza przysięgłego i tak złożone do USC, ale to jest opcja generująca dodatkowe koszty. Można spróbować sporządzić oświadczenie w dwóch językach – po lewej stronie kartki tekst w języku obcym, po prawej jego tłumaczenie na język polski i pod spodem podpis. Często sporządza się tak umowy lub pełnomocnictwa z udziałem obcokrajowców.